W dniu 8 sierpnia 2019 roku Nadleśnictwo Sobibór odwiedził operator kamery z Ośrodka Rozwojowo-Wdrożeniowego Lasów Państwowych w Bedoniu wraz z pracownikiem Zespołu Ochrony Lasu celem utworzenia filmu edukacyjnego. Materiał ten opowie o klęskach występujących w polskich lasach. Jednym z wątków filmu będzie znaczenie gospodarcze kornika ostrozębnego i sposób przeciwdziałania negatywnym skutkom jego wzmożonej obecności. Na terenie Nadleśnictwa Sobibór, leśnictwa Dubnik trwały akurat w tym dniu prace związane z usuwaniem drzew zasiedlonych. Było to doskonałe miejsce aby okiem kamery uchwycić przebarwione korony sosen.

Wywiad z pracownikami nadleśnictwa

   Kornik ostrozębny zasiedla górne partie sosen, żeruje pod cienką korowiną, a wzrost jego aktywności objawia się po ustąpieniu zimy, głównie na początku kwietnia. Chrząszcz ten jest gatunkiem poligamicznym, do wygryzionej komory godowej, może zaprosić nawet do 12 samic. Po kopulacji drążą one chodniki macierzyste, rozchodzące się gwiaździsto. Kornik ostrozębny w ciągu roku przeprowadza do dwóch rójek, nie wykluczona jest także generacja siostrzana (pokolenie powstałe z jaj złożonych po raz drugi przez jedną samicę). W ciągu roku, razem daje nam to 3 krotny pojaw potomstwa kornika. Imago aby wylecieć z drzewa, wygryza otwory wylotowe, które widać tylko z niewielkiej odległości. Z największym pojawem drzew zasiedlonych mamy do czynienia w lipcu i sierpniu. Dzięki temu w żerowiskach możemy spotkać wszystkie fazy rozwojowe tego szkodnika począwszy od larw , przez poczwarki, po korniki młodociane i korniki starsze. Chrząszcz zimuje w żerowisku.

Żerowsiko kornika ostrozębnego z trocinkami

  Kornik ostrozębny jest jednym z najgroźniejszych szkodników wtórnych sosny, ponieważ jego obecność w drzewostanie jest bardzo trudna do wykrycia. Identyfikacja gatunku samego owada przysparza niemałe problemy, ze względy na jego niewielkie rozmiary, ok. 2mm. Charakteryzuje się on specyficznym układem zębów na odwłoku. Samiec posiada na ścięciu pokryw po trzy zęby, z których dwa są stożkowate, a trzeci duży, wyraźnie rozdwojony na końcu. Samica posiada ząbki zredukowane – są one stożkowate, a trzeci ząb jest największy. Pierwsze widoczne objawy zasiedlenia to przebarwione na kolor seledynowy koron drzew, których wykrycie w pochmurną pogodę jest praktycznie niemożliwe. Nawet przy sprzyjających warunkach pogodowych mamy jedynie ok. 2-3 tygodni na usunięcie i wywiezienie zasiedlonych sosen z drzewostanu w celu ograniczenia populacji szkodnika. W tak krótkim czasie sosny umierają, czego świadectwem są rude korony wyróżniające się na tle zdrowych jeszcze drzew sąsiednich. Kompleksowe ograniczanie populacji kornika polega nie tylko na wycięciu drzewa, ale także spaleniu lub zezrębkowaniu gałęzi, w których przebywa. Surowiec, który nie zostanie wywieziony z lasu jest starannie zabezpieczone siatką STORANET – dzięki niej korniki nie będą miały możliwości zasiedlenia i uśmiercenia kolejnych drzew. Problemem związanym ze wspomnianym chrząszczem jest sinienie drewna, w którym żerował. Drewno takie traci na wartości estetycznej.

Ruda sosna wyróżniające się na tle niezasiedlonych drzew

Nadleśnictwo Sobibór było pierwszym miejscem w Polsce, w którym dzięki pomocy Zespołu Ochrony Lasu w Radomiu szybko stwierdzono występowanie kornika ostrozębnego istotne gospodarczo i rozpoczęto działanie związane z ograniczeniem populacji. Miało to miejsce w 2015 r. od tego czasu na terenie nadleśnictwa drzewa zasiedlone pojawiają się regularnie pojedynczo jak i większych grupach. Usuwane są na bieżąco. Od pierwszego pojawu na terenie nadleśnictwa wykonanych zostało kilkanaście zrębów sanitarnych o łącznej powierzchni 17,45 ha. Jednym z takich zrębów jest powierzchnia zlokalizowana w leśnictwie Osowa, która jako teren po klęskowy została zagospodarowana – wprowadzano na niej odnowienie Pozostawienie powierzchni zasiedlonych przez kornika mogłoby skutkować zachwianiem równowagi ekosystemów nadleśnictwa. W 2019 roku, do dnia dzisiejszego w Nadleśnictwie Sobibór, wszystkie obserwacje wskazują na zmniejszoną aktywność kornika ostrozębnego. Czas pokaże, czy mamy do czynienia z ustąpieniem gradacji.

Uprawa na zrębie kornikowym L-ctwo Osowa

Autorzy: Justyna Chołuj i Maciej Prędkiewicz

Zdjęcia: Justyna Chołuj

Ryciny: Andrzej Mazur